Gdy w XIV w. utworzono w Polsce województwa obejmujące terytoria dawnych księstw, istniejące wtedy księstwo sieradzkie przekształcono w województwo sieradzkie. Graniczyło ono od zachodu (od Turku przez Grabów po Bolesławiec) z ówczesnym województwem kaliskim i z księstwami śląskimi, a na północy, przez Ner i Wolbórkę, z województwem łęczyckim. Na wschodzie od województwa sandomierskiego oddzielała je rzeka Pilica (od Koniecpola aż po Nagórzyce). Od południa sąsiadowało ono z województwem krakowskim, a część granicy stanowiła rzeka Liswarta. Na południowym zachodzie granica przebiegała też częściowo wzdłuż Prosny.

Województwo sieradzkie obejmowało przestrzeń ówczesnych 162 mil kw., a w jego skład wchodziły 4 powiaty: sieradzki, szadkowski, piotrkowski i radomszczański. Gdy do Korony w 1396 r. ostatecznie wróciła ziemia wieluńska, odebrana Władysławowi Opolczykowi przez króla Władysława Jagiełłę, została włączona do woj. sieradzkiego, powiększając jego obszar o dwa kolejne powiaty: wieluński i ostrzeszowski. Powiaty województwa miały powierzchnię w kilometrach kwadratowych zbliżoną do 2802,51 (sieradzki), 2312,98 (radomszczański), 2220,48 (piotrkowski), 2079,12 (szadkowski), 2035,02 (ostrzeszowski), 741,65 (wieluński)[1].

Województwo sieradzkie należało wraz 12-toma, a później 13-toma innymi województwami do prowincji wielkopolskiej Korony Królestwa Polskiego (a potem Rzeczpospolitej Obojga Narodów, ciągle jednak w Koronie). Ten stan istniał do II rozbioru Polski tj. 1793 r.

Na terenie województwa znajdowało się 38 miast. W powiecie sieradzkim były to Turek, Dobra, Staw, Warta, Sieradz, Burzenin, Widawa i Szczerców; w szadkowskim: Uniejów, Szadek, Lutomiersk, Pabianice, Łask, Buczek; w piotrkowskim: Rzgów, Wolbórz, Piotrków, Sulejów, Grocholice, Rozprza; w radomszczańskim: Pajęczno, Brzeźnica, Radomsko, Żytne, Nowopole (Koniecpol); w wieluńskim: Lututów, Osjaków, Wieruszów, Bolesławiec, Wieluń, Kamion, Działoszyn, Praszka; w ostrzeszowskim: Baranów, Ostrzeszów, Kobyla Góra, Grabów, Mikstat.

W 1793 r. nastąpił drugi rozbiór Polski. Terytorium województwa sieradzkiego, w pierwszym rozbiorze nienaruszonego, w całości znalazło się w nowej prowincji Prus - Prusach Południowych. Prusy Południowe były podzielone (w latach 1793-1795) na departamenty: poznański i łęczycki (zaraz po utworzeniu przemianowany na piotrkowski). Województwo sieradzkie znalazło się w tym ostatnim. 6 powiatów ziemskich istniejących do 1793 r. nie przetrwało tych zmian. Podział zakładał utworzenie nowych powiatów: sieradzkiego, warckiego, szadkowskiego, wieluńskiego, piotrkowskiego, radomszczańskiego, lutomierskiego, ostrzeszowskiego; prócz tego w departamencie znajdowało się jeszcze 19 innych powiatów. Widać zatem, że w stosunku do stanu z czasów przedrozbiorowych doszły na terytorium dawnego województwa dwa powiaty: lutomierski i warcki.

Po trzecim rozbiorze w 1795 r. nastąpiła reorganizacja podziału terytorialnego, podczas której utworzono departament kaliski składający się z 11 powiatów: sieradzkiego, szadkowskiego, warckiego, wieluńskiego, ostrzeszowskiego, piotrkowskiego, radomszczańskiego, lutomierskiego oraz częstochowskiego, kaliskiego, odolanowskiego i konińskiego. W 1796 r. granice powiatów uległy zmianie, a powiat lutomierski zlikwidowano [2]. Analizując wyżej ukazaną mapę podziału z czasów I Rzeczypospolitej z mapą ukazującą podział z lat 1796-1806 (zamieszczoną na Wikipedii, opracowaną przez użytkownika o nicku Qqerim), można stwierdzić co następuje. Powiat warcki utworzono z ok. połowy terytorium powiatu sieradzkiego (w północnej części) oraz z kawałka powiatu szadkowskiego. Pozostałe po wydzieleniu powiatu warckiego terytoria powiatów szadkowskiego i sieradzkiego nie uległy większym zmianom. Powiat piotrkowski powiększył się nieznacznie o część leżącą dawniej w województwie łęczyckim. Powiat radomszczański uległ drobnej korekcie granic. Powiat ostrzeszowski powiększono o kawałek powiatu wieluńskiego (w tym o Sokolniki i Bolesławiec), jednocześnie odkreślając kawałek na rzecz powiatu odolanowskiego. Ten ostatni oraz powiaty kaliski, częstochowski i koniński zostały utworzone z terytoriów leżących głównie poza przedrozbiorowym województwem sieradzkim. Ogólnie można stwierdzić, że dawne województwo sieradzkie stanowiło trzon departamentu kaliskiego z lat 1796-1806, będącego większym o 3 powiaty w części północnej i 1 w części południowej.

W 1807 r. powstał protektorat francuski nazwany Księstwem Warszawskim, stanowiący namiastkę niepodległej Polski. W pierwszym latach istnienia (1807-1809) wcześniej istniejący departament kaliski składał się z 13 powiatów – 11 należących wcześniej do tej jednostki w Prusach Południowych oraz powiaty pilicki i lelowski. Te dwa ostatnie w 1810 r. zostały odłączone od departamentu kaliskiego, przez co odzyskał on taki kształt, w jakim istniał w latach 1796-1806 (nie licząc być może ewentualnych korekt granic).

W 1815 r. dawna ziemia sieradzka znalazła się w zaborze rosyjskim – Królestwie Kongresowym (Polskim). Podział administracyjny nie uległ dużym zmianom. Przede wszystkim nazwę departament zamieniono na znane z czasów I Rzeczypospolitej województwo. Departament kaliski z lat 1810-1815 stał się województwem kaliskim. Terytorium nowego województwa zmieniło się: większa część powiatu odolanowskiego trafiła poza granice Królestwa, podobnie jak część powiatu ostrzeszowskiego (granica przebiegała mniej więcej na Prośnie). Zmiany nastąpiły też na północy: w województwie znalazły się części powiatów pyzdrskiego i powidzkiego. W sumie w województwie znalazło się 11 powiatów: kaliski, warcki, koniński, pyzdrski, sieradzki, szadkowski, częstochowski, ostrzeszowski, wieluński, piotrkowski i radomszczański.

Stolicą województwa był oczywiście Kalisz, położony zresztą na samej granicy Królestwa, co było przedmiotem krytyki sieradzan, domagających się od władz umieszczenia stolicy województwa - jak dawniej - w Sieradzu. Do tego jednak nie doszło.

Powiaty w województwach straciły na znaczeniu – wyższą rangę miały w tych latach obwody, składające się dwóch-trzech powiatów. W województwie kaliskim były obwody kaliski, koniński, sieradzki, wieluński i piotrkowski. Obwody posiadały swoją administrację i personel obwodowy, powiaty chyba nie.

W 1837 r. nastąpiła kolejna reforma, ale tylko nazewnictwa – zrezygnowano z nazwy województwo i wprowadzono jak na pozostałym terenie Rosji gubernie. Z kolei w 1843 r. zmieniono nazwy jednostek administracyjnych niższego rzędu – powiaty stały się okręgami, a obwody powiatami. Tym samym przywrócono dawną rangę powiatu.

W 1844 r. gubernię kaliską razem z terenem dawnej ziemi sieradzkiej włączono do guberni warszawskiej.

Kolejna zmiana podziału administracyjnego, tym razem bardziej znacząca, nastąpiła w 1867 r. – przywrócono gubernię kaliską, miała ona jednak zmienione terytorium i skład. Był w niej 8 powiatów: kaliski, kolski, koniński, łęczycki, sieradzki, słupecki, turecki i wieluński. W tym okresie pojawiła się też nowa jednostka administracyjna – gmina.

Pozostała część przedrozbiorowego województwa sieradzkiego znalazła się w guberni piotrkowskiej. Składała się ona z powiatów: piotrkowskiego, częstochowskiego, łaskiego, będzińskiego, brzezińskiego, łódzkiego, noworadomskiego i rawskiego. Porównując przedrozbiorowe województwo sieradzkiego do stanu z 1867 r., najbardziej zbliżone terytorium zajmowały powiaty wieluński, sieradzki, turecki (gub. kaliska) oraz łaski, piotrkowski i noworadomski (gub. piotrkowska).

[1] https://pl.wikipedia.org/wiki/Województwo_sieradzkie_(I_Rzeczpospolita)

[2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Prusy_Po%C5%82udniowe

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/41/RON_mapa_z_powiatami.png