1986, Kościół w Męce - fot. J. Marszałkowski
1986, Kościół w Męce - fot. J. Marszałkowski

Najstarsze dokumenty pisane potwierdzają istnienie wsi już w XIII w. W Męce książę Kazimierz Konradowic (Kazimierz I kujawski) wydał w 1255 r. dokument lokacyjny dla miasta Warty. Opisano też tę wieś wraz z kościołem w "Liber beneficiorum arch. gnieźnieńskiej... " Jana Łaskiego z lat 1511–23 (Gniezno 1880, t. I, s. 390). Wieś była położona w odległości 6 wiorst od Sieradza (Chlebowski) przy zbiegu rzeczki Trzebicznej z Wartą. W XIII w osiedlili się tu (posiadali także wieś Polków, 6 włók ziemi, karczmę, dwa młyny, las i łąki) Kanonicy laterańscy reguły św. Augustyna na Piasku we Wrocławiu, przeniesieni w 1358 r. do kościoła św. Mikołaja w Kaliszu i wyposażeni dodatkowo w wieś Kuchary. Wieś należała do dóbr królewskich, na prawie magdeburskim była lokowana w 1411 r. i płaciła staroście roczny czynsz na reperację zamku sieradzkiego. W 1621 r., w związku z najazdem na Polskę Turków, na polach wsi Męki i Woźnik odbył się popis (przegląd) rycerstwa sieradzkiego pod wodzą wojewody sieradzkiego Bykowskiego. Stawiło się 796 szlachciców. W końcu XIX w. było tutaj 58 dymów, dwie osady, karczma, mieszkało 680 osób. W wojnie 1939 r. trwały tu ciężkie walki. Wsi bronił 1 bat. 31 Pułku Strzelców Kaniowskich. Na cmentarzu jest grób 105 polskich żołnierzy. Wehrmacht spalił wieś niemal w całości, a 4 kwietnia 1942 r. Niemcy wysiedlili stąd ludność polską.

1 grudnia 1979 r. Męka została włączona w granice Sieradza.

 

Kościół św. Wojciecha kazał ponoć zbudować Władysław Jagiełło, w miejscu gdzie kiedyś św. Wojciech odprawiał mszę św., jako wotum za zwycięstwo grunwaldzkie i dzielną postawę w tej bitwie rycerstwa sieradzkiego. Za czasów króla Zygmunta Augusta 23 kwietnia 1570 r. dokonano inkorporacji tej parafii do kapituły kolegiackiej w Sieradzu przy kościele św. Trójcy, a to dla podniesienia dochodowości tej kapituły, której kolatorem był sam król. Kanonik sieradzki Wojciech Greskowicz przejął świątynię i całe uposażenie parafii. Unia parafii Męka z kapitułą sieradzką przetrwała do 1819 r., tj. do końca trwania tej kapituły, a faktycznie do 1843 r., kiedy proboszczem w Męce został ks. Andrzej Chyliński.

Nowy kościół powstał w Męce przed 1679 r. z fundacji Andrzeja Trzebickiego (1607–1679), bp. krakowskiego, który był "w Trzebiczny urodzony, a w Męce ochrzczony". Był to kościół drewniany, w latach późniejszych obmurowany cegłą, a w l. 1945-1958 rozbudowany i wzbogacony o wieżę. Operację usuwania zbutwiałego drewna z wnętrza obmurówki zakończono dopiero w 2000 r. Warto wspomnieć, że przy kopaniu fundamentów pod wieżę natrafiono na butelkę, w której było 70 złotych monet holenderskich z l. 1728-1788.

Obok kościoła są cenne drzewa, wśród nich pomnik przyrody: tzw. dąb św. Wojciecha, który ok. 996 r. miał tu odprawiać mszę św. To miejsce początkowo uczczono krzyżem zwanym w tradycji polskiej "Męką", stąd nazwa osiedla.

Był tu ośrodek haftu regionalnego, a stroje sieradzkie utrzymały się do okresu powojennego. Część położona po wsch. stronie Warty wykształciła przysiółki: Mękę Księżą, Mękę Borek i Mękę Jamy. [1]

Proboszczowie:

 

XV w. - Piotr, Jan Stryjski, Michał, Stefan Karpiczki

XVI w. - Maciej Górecki, Wojciech Greszkowicz, Sebastian Nagrodzki

XVII w. - Jan Świerczyński

XVIII w. - Jakub Rywiński, Józef Małuski, Kacper Masłowski, Andrzej Urbański

1810-1815 - Wawrzyniec Wieczorkiewicz

1815-1843 - Józef Mazurowski

1843-1862 - Andrzej Chyliński

1862-1864 - Franciszek Mrokowski

1864-1866 - Franciszek Żak

1867-1886 - Jan Moczyński

1886-1902 - Aleksander Wiśniewski

1902-1907 - Franciszek Rusin

1907-1912 - Antoni Orchowski

1912-1916 - Wacław Gajzler

19??-19?? - Aleksander Brzeziński

1916-1919 - Leonard Kowalewski

1919-1922 - Władysław Wilczyński

1922-1940 - Antoni Miklaszewski

     1940-1945 - kościół zamknięty

1945-1958 - Stanisław Szatko (administrator parafii w Męce)

1958-1978 - Czesław Kruszyński

1978-1986 - Jan Wolski

1986-1998 - Zenon Karduszewski

1998-2006 - Grzegorz Drzewiecki

2006-xxxx - Piotr Czapiński

Organiści:

 

1808-xxxx - Mateusz Kaczorowski

...

1815-1817 - Feliks Tęsiorowski (zob. Brzeźnio)

1816-1821 - Józef Rablewski

1821-1824 - Wawrzyniec Jackowski

1825-xxxx - Ludwik Golakowski

...

1827-1829 - Jakub Kępski

1830-1831 - Piotr Kiełbik/Kiełbicki (1831)

1839-1842 - Paweł Łochowski (1839, 1840, 1842)

1845-1850 - Franciszek Marszałkiewicz (1845, 1847, 1850)

1852-1852 - Antoni Trojanowski (1852)

 

Terytorium parafii.

 

W Liber Beneficiorum Jan Łaski wymienił następujące miejscowości należące do par. w Męce:

 

Manka, Vosnyky, Padlanzycze, Polkow, Czechy, Trzebyczna, Volya manczka, Borowskye, Ruda

(Męka, Woźniki, Podłężycze, Polków, Czechy, Trzebiczna, Męcka Wola, Zborowskie, Ruda)

 

W aktach chrztów z lat 1839-1841 pojawiły się:

 

Polków, Wola Męcka, Męka, Woźniki, Ruda, Podłężyce, Czartki, Mokre, Zborowskie, ?małoprzecznia?.

Przypuszczalny zasięg par. Męka w latach 1839-1841.
Przypuszczalny zasięg par. Męka w latach 1839-1841.

Źródła :

 

Spis proboszczów częściowo na podstawie informacji p. W. Pawlicy

S.T. Olejnik, Leksykon Miasta Sieradza, hasło Proboszczowie Sieradzcy

http://pl.wikipedia.org/wiki/Męka

 

Męka w literaturze:

 

  • Br. Chlebowski, Męka, [w:] Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego..., t. VI, 1885, s. 279 i t. XV, 1902, s. 318
  • A. Ruszkowski, Wioski, które wchłonął Sieradz, [w:] "Na sieradzkich szlakach", nr 1/73/2004/XIX, s. 28-33.