Gruszczyce - rys historyczny

 

Pierwszym znanym właścicielem Gruszczyc był Zawisza (pisany z Gruszczyc). Pisana wzmianka o tym pojawia się w dokumencie z 1392 r.

Ród Gruszczyńskich h. Poraj, którzy przybrali sobie nazwisko od nazwy wsi, miał duże znaczenie w politycznych życiu Rzeczpospolitej, szczególnie w XV-XVI w. Jan Gruszczyński (1405-1473), syn chorążego sieradzkiego Jana z Gruszczyc, został arcybiskupem gnieźnieńskim i kanclerzem wielkim koronnym.

 

W Tekach Dworzaczka znajdujemy następujące wzmianki o Gruszczycach:

W 1467 r. pojawia się Mikołaj z Gruszczyc, chorąży kaliski.

W 1469 r. pojawia się ten sam, dodatkowo jako starosta odolanowski, oraz Andrzej z Gruszczyc, archidiakon kaliski, kanonik gnieźnieński i włocławski.

W 1470 r. pojawia się Bartłomiej z Gruszczyc, kasztelan kaliski

W 1486 r. pojawia się Jan Kośmider z Gruszczyc, tenut. (?) odolanowski.

W 1491 r. mamy Stanisława de Gruszczyce, kanonika gnieźnieńskiego.

W 1493 r. znów pojawia się Jan Kośmider z Gruszczyc.

W 1494 r. wzmianka o Wawrzyńcu z Gruszczyc zwanym Koszmijder i o wcześniej wspomnianym Janie (nazw. w formie Coszmyder). Jan pojawia się też dalej w 1495, 1501, 1510 r.

W 1506 r. wzmiankowani są Mikołaj Gruszczyński, kasztelan wieluński, Piotr i Marcin z Gruszczyn, bracia rodzeni, dziedzice z Koźmina.

W 1518 r. pojawia się Marcin Kośmider z Gruszczyc

W 1519 r. pojawia się Anctus Kośmider z Gruszczyc

W 1542 r. Pojawia się Katarzyna Grzywa, córka Feliksa Kośmidra z Gruszczyc

W 1544 r. występują w dokumentach Stanisław, Marcin i Mikołaj Gruszczyńscy, dziedzice Gruszczyc.

 

Osoby te chyba nie powinny być brane za właścicieli Gruszczyc, a za potomków rodu piszącego się " z Gruszczyc", rozsianego po kraju. Analogiczne wpisy pojawiają się również w późniejszych wiekach.

W trakcie wizytacji Jana Łaskiego (1511-1523) dziedzicem był Jan Gruszczyński, kasztelan wieluński. W 1556 r. pojawia się transakcja Marcina Gruszczyńskiego, syna Jana, kasztelana inowłodzkiego, której znaczenia nie potrafię odczytać.

Gruszczyńscy władali wsią od XII do XVII w. Wchodziła ona w skład większych dóbr, składający się z ponad 10 wsi i dodatkowo dzierżaw królewszczyzn. Po Gruszczyńskich we wsi rezydowali: Świętosław Zajączek h. Świnka, Sokołowscy, Bartochowscy, Korzeniccy, Radoszewscy, Grodziccy. W 1627 r. Agnieszka z Pęcławic Poklatecka, jako potomek Jadwigi Gruszczyńskiej, kupiła Gruszczyce od Andrzeja Lubomęskiego i sprzedała je Janowi Bartochowskiemu. W 1629 r., 1631 i 1633 r. dziedzicem Gruszczyc jest Jan Bartochowski, syn Uriela. W 1722 r. posesorami wsi byli Jan Boxa z Siemikowic Radoszowski, Gabriel z Kraszkowic Łaszowski i Piotr Cywiński. W 1735 r. (?) dziedzicem był Jan Radoszewski. W 1773 r. Gruszczyce były już w rękach Grodzickich. Kajetan Grodzicki, cześnik sieradzki i sędzia grodzki ostrzeszowski, syn Józefa, był panem wsi w tym roku. Filip Grodzicki za udział w powstaniu listopadowym i pomoc uczestnikom wyprawy płk. Józefa Zaliwskiego do Królestwa Polskiego już po upadku powstania, został zesłany na Sybir. Skonfiskowany majątek wykupiła na licytacji jego siostra i odsprzedała go Wilhelmowi Neugebauerowi. Jego syn, Rudolf, zorganizował we dworze spotkanie ziemian, w którym uczestniczył płk. Bronisław Rudzki. O spotkaniu tym doniesiono Rosjanom. Dwór został otoczony, a Rudzki popełnił samobójstwo. Ostatnimi właścicielami wsi byli Paciorkowscy i Stefańscy.

 

Po dawnej rezydencji Gruszczyńskich, obronnym gródku, pozostał dziś tylko kopiec otoczony łąkami.

Parafia pw. św. Stanisława BM w Gruszczycach

Parafia w Gruszczycach istnieje od XV w. Akt erekcyjny (przypuszczalnie akt ponownej erekcji) został wydany w 1469 r. przez abp Gruszczyńskiego. Na początku XVI w. Jan Gruszczyński wystawił w miejsce starego, spustoszonego kościoła nowy, również drewniany. Ten zaś chyląc się ku upadkowi z XVIII w., zastąpiony został nowym, stojącym do dziś, w 1750 r. O budowę starał się pleban Medyński, a fundatorem był sędzia ostrzeszowski i dziedzic Kajetan Grodzicki oraz 

Terytorium parafii:

 

Jan Łaski wymienia w Liber Beneficiorum (1511-1523):

 

Grusczycze, Scharny, Rubycze, Rowna, Szakrzewo, Czyene, (Porazowo??), Dolsko.

(Gruszczyce, Sarny, Rubice, Równa, Zakrzewo ?, Cienia, (Poradzew??), Dolsko)

 

W aktach chrztów z lat 1839-1841 pojawiają się w parafii:

 

Sarny, Równa, Gruszczyce, Zaborów, Cienia Wielka, Józefów, Cienia Mała, Ziawieniec, Topielce

 

Księża spisujący księgi stanu cywilnego:

 

1750-        - Medyński

...

1895-1897 - Franciszek Rusin

1897-1897 - Koselski

1897-1901 - Stanisław Łaszkiewicz

1902-1904 - Teodor Suk

1904-1904 - A. Brudnicki

1904-1907? - St. Frąckiewicz (od 1908 w Chojnem ?? )

...

1910? - Milewski?

Źródła:

 

Opis wsi i parafii:

 

Teki Dworzaczka : http://teki.bkpan.poznan.pl/index_regesty.html

Jan Łaski, Liber Beneficiorum...

http://pl.wikipedia.org/wiki/Gruszczyce

Andrzej Ruszkowski, Sieradz i okolice

 

 

Zdjęcie kościoła:

 

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Gruszczyce_-_ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_pw.%C5%9Bw._Stans%C5%82awa_%281%29.jpg